Καρδαμύλη

 Με τους συνοικισμούς Αγία Σοφία, Καλαμίτσι, Κάμποι και Πετροβούνι, αποτελούν Δημοτικό Διαμέρισμα και είναι η έδρα του Δήμου Λεύκτρου.Πήρε το όνομά της από τα πολλά κάρδαμα, που υπάρχουν στη περιοχή και είναι το πιο αξιόλογο χωριό της Έξω Μάνης. Η Καρδαμύλη το 1866 ανήκε στην επαρχία Οιτύλου και είχε 3276 κατοίκους, το 1901 3557, μια αύξηση δηλαδή 15%, ενώ το 1991 είχε 574 κατοίκους. Η οικονομία βασίζεται στο τουρισμό και το ελαιόλαδο. Απέχει 38 χλμ. ΝΑ της Καλαμάτας στο δρόμο για την Αρεόπολη και τα σπήλαια του Δυρού.

Στη θέση της αρχαίας πόλης υπάρχει σήμερα ομώνυμο χωριό σε υψόμετρο 20 μ. Βρίσκεται πλάι στα καθάρια νερά του Μεσσηνιακού Κόλπου, με την ονομαστή παραλία στα Ριτσά, κοντά στην είσοδο του περίφημου φαραγγιού Βιρός, στους πρόποδες του Ταϋγέτου, κάτω από την ψηλότερη κορφή του, το Προφήτη Ηλία (2407μ.).

Η Καρδαμύλη, διατηρήθηκε ως μικρή ή μεγάλη πόλη, με το πανάρχαιο όνομά της εδώ και 3.240 χρόνια. Είναι η Καρδαμύλη η Αρχαϊκή, η Μεσσηνιακή, των Ελευθερολακώνων, των Ρωμαίων, των Βυζαντινών, η Καρδαμύλη η Μανιάτικη, των Καπεταναίων και των Τρουπάκηδων ή Μούρτζινων.

Όπως αναφέρει ο Στράβωνας, ήταν χτισμένη πάνω σε απόκρημνο βράχο και θεωρείτο από τις πιο οχυρές. Στο βραχώδη λόφο που είναι στο εσωτερικό ήταν η αρχαία ακρόπολη της πόλης, στην οποία έχουν βρεθεί όστρακα και λείψανα όλων των εποχών. Στο Μουσείο της Καλαμάτας βρίσκονται αγγεία, εγχάρακτη μεγαλογράμματη επιγραφή (1ου μ.Χ. αι.) και χάλκινο ειδώλιο ταύρου αρχαϊκών χρόνων.

Κάτω από το μεσαιωνικό κάστρο, που είναι του 12ου αιώνα και κοντά στην επάνω Καρδαμύλη, είναι ο τάφος των Διόσκουρων, δύο ορθογώνιες κοιλότητες η μία δίπλα στην άλλη λαξεμένες σ’ ένα κάθετο βράχο, με διαστάσεις 1,20 Χ 0,60 και βάθος ένα μέτρο.

Σύμφωνα με το Παυσανία είναι μια από τις επτά πόλεις που υποσχέθηκε ο Αγαμέμνονας ως προίκα, ενώ αναφέρεται και από τον Ηρόδοτο, τον Στράβωνα και τον Παυσανία. Ο Παυσανίας αναφέρει ότι στο ακρογιάλι Σάλιο βγήκαν οι Νηρηΐδες για να θαυμάσουν το γιο του Αχιλλέα, Πύρρο ή Νεοπτόλεμο, που πήγαινε στη Σπάρτη για να παντρευτεί την Ερμιόνη, κόρη του Μενέλαου και της Ωραίας Ελένης, συνοδευόμενος από το γιο του Νέστορα, Πεισίστρατο.

Η Καρδαμύλη συνδεόταν με ορεινό δρόμο με τη Σπάρτη, μέσω της Βασιλικής οδού, τμήματα της οποίας σώζονται μέχρι σήμερα. Ορίσθηκε αυτόνομη από το Φίλλιπο Β’, ενώ από το 146 π.Χ. ανήκε στο Κοινό των Ελευθερολακώνων, μέχρι την εποχή του Ρωμαίου αυτοκράτορα Αύγουστου που παραχωρήθηκε στη Σπάρτη και έγινε επίνειό της.

Πρόσφυγες από το Μυστρά, μετά τη καταστροφή του το 1460, κατέφυγαν και εγκαταστάθηκαν στη Καρδαμύλη και οι δύσκολες συνθήκες ζωής, τους ανάγκασαν να καταφύγουν σε σπηλιές, γι' αυτό ονομάστηκαν Τρουπάκηδες, από τη τοπική λέξη τρούπα (τρύπα). Η οικογένεια Τρουπάκη έγινε μια από τις ισχυρότερες και κυρίαρχες οικογένειες στη Μεσσηνιακή Μάνη.

Στις 6.1.1821 έρχεται στη Καρδαμύλη από τη Ζάκυνθο, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και φιλοξενείται στο αρχοντικό του Καπετάν Παναγιώτη Τρουπάκη, γνωστό με το όνομα Μούρτζινος, που μαζί με τον γιο του Διονύσιο, ήταν μέλη της Φιλικής Εταιρίας.

Με αυτούς και άλλους Μανιάτες οπλαρχηγούς σχεδιάστηκε η επανάσταση κατά της Τουρκικής δουλείας. Ως γενάρχης των Τρουπάκηδων – Μούρτζινων θεωρείται ο Μιχαήλ Παλαιολόγος, ο οποίος φέρεται πως εγκαταστάθηκε στη περιοχή στα τέλη του 17ου αιώνα. Το επίθετο Μούρτζινος ήταν παρωνύμιο.

Τη μεγαλύτερη περίοδο του αγώνα Υπουργός Στρατιωτικών διετέλεσε ο Διονύσιος Μούρτζινος, Μανιάτης οπλαρχηγός από τη Καρδαμύλη.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η μεταβυζαντινή εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα (1700-1734), με εντυπωσιακό τρούλο και επιβλητικό κωδωνοστάσιο, επτανησιακής τέχνης και τρίπτυχης μεταβυζαντινής τεχνοτροπίας, ενώ στην είσοδό της εντυπωσιάζει ο ανάγλυφος δικέφαλος αετός, που ήταν βυζαντινό έμβλημα.

Πιο πέρα, επιβλητικός, βρίσκεται ο ερειπωμένος τριώροφος Πύργος του Μούρτζινου, κτισμένος το 1807, και οι ερειπωμένοι Πύργοι Πατριαρχέα και Δουμπέα. Το φρουριακό συγκρότημα αποτελείται από πέντε πύργους των Τρουπάκηδων, απόγονων του 2ου Μπέη της Μάνης, Μιχάλμπεη Τρουπάκη (1779-1782). ΒΑ σε απόσταση 30 μ. από τους Αγίους Θεοδώρους συναντάμε μια όμορφη Δίτοξη Κρήνη με χαρακτηριστική επιγραφή.

Μπροστά στη πόλη μια μικρή χερσόνησος ανάμεσα σε δυο πεντακάθαρα ακρογιάλια με βότσαλα και άμμο, και απέναντι ένα νησάκι, η Μερόπη, με ερείπια Ενετικών τειχών και μία μονόκλιτη Βασιλική χωρίς τρούλο, αφιερωμένη στη Κοίμηση της Θεοτόκου. Στη Μερόπη υπήρχαν Ενετοί μέχρι το 1818 περίπου, ενώ ο εορτασμός της εκκλησίας σταμάτησε από το φόβο ατυχημάτων, λόγω της απόκρημνης ακτής.

Στον οικισμό Πετροβούνι αξιόλογη η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής με αγιογραφίες και το παλαιό Μοναστήρι του Καράβελη, που υπάγονται στο μετόχι του Πανάγιου Τάφου. Στον οικισμό της Αγίας Σοφίας (Γούρνιτσα), βρίσκεται ομώνυμη εκκλησία του 15ου αιώνα, σταυροειδής με τρούλο και ωραίες τοιχογραφίες, ενώ στη ρεματιά του Βυρού είναι παλαιό ερειπωμένο μοναστήρι με τη Παναγία του Λυκάκη (14ου αι.) με πανέμορφο τέμπλο, τοιχογραφημένη και σαν αρχιτεκτονικό σύνολο ένα κομψοτέχνημα.

Κοντά της, 16 χλμ. ΒΔ το κάστρο της Ζαρνάτας και ΝΑ το Προάστιο και τα όμορφα ψαρολίμανα της Στούπας και του Αγίου Νικολάου. Επάνω στο Ταΰγετο ΒΑ το γραφικό Προσήλιο και το μπαλκόνι της Μάνης, τα Τσέρια.

Πηγή